Μετανάστευση και Κρίση: Ευρωπαϊκές αντιφάσεις
Του Κώστα Ράπτη
Η ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης αποτελεί χώρο εκδήλωσης εκρηκτικών αντιφάσεων, ιδίως μετά το ξέσπασμα της κρίσης. Και αυτό γιατί η σχετική δημόσια συζήτηση αναπτύσσει μια δική της δυναμική, αποσυνδεδεμένη συχνά από τα πραγματικά δεδομένα.
Όπως ακριβώς και οι οικονομικές διεργασίες που έδωσαν στην ευρωπαϊκή κρίση την ιδιαίτερη μορφή της, η μεταναστευτική πολιτική αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα υποκατάστασης της περιλάλητης “αλληλεγγύης” από σχέσεις ανισοτιμίας, που μετακυλίουν στην ευρω-περιφέρεια το κόστος διαφύλαξης κεκτημένων του Βορρά. Η μετάβαση από το σύστημα “Δουβλίνο 2” στο “Δουβλίνο 3” δεν σημαδεύθηκε από τη δημιουργία ενός εσωτερικού συστήματος ανακατανομής των μεταναστών χωρίς χαρτιά και των αιτουμένων ασύλου στις χώρες της Ε.Ε. βάσει μιας δέσμης δεικτών (έκταση, πληθυσμός, ΑΕΠ), αλλά διαιωνίζει τη δυσανάλογη επιβάρυνση των χωρών που βρίσκονται γεωγραφικά στις πύλες εισόδου των μεταναστευτικών ρευμάτων. Εξ ου και οι αντιδράσεις της ελληνικής κυβέρνησης και η άρνηση των Ελλήνων ευρωβουλευτών να υπερψηφίσουν το “Δουβλίνο 3”.
Πράγμα, που ουδόλως μειώνει τις ευθύνες των ελληνικών αρχών για την πρόχειρη, ισοπεδωτική και εντέλει στυγνή αντιμετώπιση των μεταναστών χωρίς χαρτιά, φωτίζει όμως την ευρωπαϊκή διγλωσσία, όταν την ίδια στιγμή, με την “σφραγίδα” του Ευρωδικαστηρίου (2011), διαπιστώνεται ότι οι επαναπροωθήσεις προς την Ελλάδα ως χώρα πρώτης υποδοχής συνιστούν παράδοση σε μία χώρα που εφαρμόζει παράνομες συνθήκες κράτησης και δεν τηρεί τις πρέπουσες διαδικασίες για την εξέταση αιτήσεων παροχής ασύλου.
Η αντίφαση γίνεται εμφανέστερη αν συνειδητοποιήσει κανείς ότι την ώρα που η κλιμάκωση της κρίσης ενισχύει όλο και περισσότερο τον αντιμεταναστευτικό λόγο, οι ίδιες οι μεταναστευτικές ροές (νόμιμες και μη) ακριβώς λόγω της κρίσης υποχωρούν. Λόγου χάρη, η Ισπανία (που άλλοτε επένδυε πολλά στην προσέλκυση Λατινοαμερικανών μεταναστών) καταγράφει για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες απόλυτη μείωση του πληθυσμού της κατά 200.000 το 2012 (έναντι φυσικής αύξησης του γηγενούς πληθυσμού κατά μόλις 10.000), ενώ και στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ ο συνολικός πληθυσμός το 2011 ήταν μειωμένος σε σχέση με το 2001 κατά 1,3%.
Το περασμένο Απρίλιο η κοινοτική υπηρεσία φύλαξης εξωτερικών συνόρων Frontex ανακοίνωσε ότι το 2012 συνελήφθησαν για παράνομη είσοδο στην ευρωπαϊκή επικράτεια 73.000 άτομα, έναντι 114.000 το 2011. Η ίδια η Frontex μπορεί να επαίρεται για την αποτελεσματικότητα της δικής της δράσης, όπως κάθε οργανισμός που αναπαράγει τον λόγο ύπαρξής του (και την πρόσβασή του στα 3,97 δισ. ευρώ που έχουν δοθεί το διάστημα 2007-2013 για τις επιμέρους δράσεις του προγράμματος Solidarity and Management of Migration Flows. Ωστόσο το Συμβούλιο της Ευρώπης την κατήγγειλε ήδη από τον Απρίλιο για αδιαφάνεια, ασαφείς αρμοδιότητες και έλλειψη δημοκρατικής επίβλεψης.
Στην πραγματικότητα, η εξω-οικονομική βία αποδεικνύεται λιγότερο καθοριστική από την ίδια την οικονομία για την εκάστοτε διαμόρφωση των μεταναστευτικών ροών – εάν δεν λειτουργεί κιόλας στρεβλωτικά προς την αντίθετη κατεύθυνση, όπως δείχνει η περίπτωση του εγκλωβισμού μεταναστών χωρίς χαρτιά σε περιφερειακές ευρωπαϊκές χώρες που δεν αποτελούν τόπο προορισμού τους. (Άλλες μορφές εξω-οικονομικής βίας, όπως τα προφυγικά κύματα, αποτελούν ένα εξίσου ενδιαφέρον αν και απωθημένο κεφάλαιο της σχετικής συζήτησης, ιδίως να συνυπολογίσουμε λ.χ. τη “συνδρομή” ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στην παράταση, κλιμάκωση και στρατιωτικοποίηση της συριακής κρίσης στην άμεση γειτονιά της Ευρώπης...).
Οι αντιφάσεις της ευρωπαϊκής στάσης απέναντι στη μετανάστευση γίνονται όμως τραγελαφικές αν λάβουμε υπ΄ όψιν το γεγονός ότι αρχίζουν να οδηγούν σε όλο και πιο έντονη αμφισβήτηση ενός πυλώνα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ήτοι της ελευθερίας μετακίνησης και εγκατάστασης των πολιτών των κρατών της Ε.Ε. - όπως δείχνει λ.χ. η διατήρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας εκτός Χώρου Schengen ή οι... καμπάνιες αυτο-δυσφήμισης της Βρετανίας στις ίδιες αυτές χώρες, ώστε να αποτραπεί η εγκατάσταση πολιτών τους στην Γηραιά Αλβιόνα.
Την ίδια στιγμή η Ε.Ε. διεκδικεί το δικαίωμά της να αποτελεί χώρο προέλευσης μεταναστευτικών εκροών και διαμαρτύρεται έντονα για τους περιορισμούς στην είσοδο κοινοτικών πολιτών που θεσπίζει η Ελβετία, ενώ η ανήσυχη για τη δημογραφική της κάμψη Γερμανία υποδέχεται μετά χαράς 1,08 εκατ. Νοτιοευρωπαίους το 2012 (ρεκόρ 17ετίας, με αύξηση κατά 13% σε ετήσια βάση) και συνιστά στους λοιπούς δοκιμαζόμενους εταίρους την μεγαλύτερη κινητικότητα της εργασίας ως οδό διαφυγής από την κρίση...
Εντέλει η καρδιά της αντίφασης βρίσκεται στο ότι οι ευρωπαϊκές χώρες εκτιμούν ιδιαίτερα τα δημοσιονομικά, ασφαλιστικά, δημογραφικά και άλλα πλεονεκτήματα της μετανάστευσης και μάλιστα επαίρονται όταν αναδεικνύονται σε χώρους προσέλκυσης μεταναστών υψηλής ειδίκευσης και δη από προερχόμενους από "πολιτισμικά συμβατά" περιβάλλοντα. Ωστόσο, δεν έχουν απαντήσει στο ερώτημα πώς θα ενθαρρύνουν αυτές τις κατηγορίες μεταναστών αποτρέποντας όλες τις άλλες, ούτε έχουν "τετραγωνίσει τον κύκλο" της διαμόρφωσης ενός αρμονικού "πολυπολιτισμικού" περιβάλλοντος όταν οι εθνικές-πολιτισμικές ταυτίσεις τόσο των εισερχομένων όσο και των γηγενών αποδεικνύονται τόσο ισχυρές.
πηγη απο capital.gr
