Καθώς η οικονοµία παραµένει σε ύφεση για πέµπτο συνεχή χρόνο και η ανεργία έχει εκτοξευτεί σε ύψη-ρεκόρ, ιδίως ανάµεσα στους νέους, η αβεβαιότητα για το µέλλον είναι τεράστια και το άγχος κατακλύζει τους πολίτες.
Θολή εικόνα
Η απαισιοδοξία είναι απολύτως κατανοητή: βελτίωση στους ρυθµούς οικονοµικής ανάπτυξης αναµένεται µε κάποια πιθανότητα µόνο έπειτα από τα µέσα του 2013, η θέση της Ελλάδας ανάµεσα στις ανεπτυγµένες οικονοµίες της Ευρώπης και η συµµετοχή της στο ενιαίο ευρωπαϊκό νόµισµα τίθενται υπό αµφισβήτηση, ικανοί και παραγωγικοί άνθρωποι στον ιδιωτικό τοµέα χάνουν τη δουλειά τους χωρίς να φταίνε οι ίδιοι και οι υπόλοιποι ζουν µε τον φόβο της απόλυσης, ενώ πολλοί νέοι µε εξειδικευµένες σπουδές και επαγγελµατική κατάρτιση αναζητούν την τύχη τους σε ξένες χώρες. Ο κόσµος δεν διακρίνει διέξοδο στα οικονοµικά του προβλήµατα, ενώ η εµπιστοσύνη στο πολιτικό σύστηµα έχει χαθεί.
Σε κρίσιµο σταυροδρόµι
Δεν συµµερίζοµαι την απαισιοδοξία. Η Ελλάδα µπορεί να τα καταφέρει, αφού ακόµα και σήµερα παραµένει ανάµεσα στις 30 πλουσιότερες χώρες του κόσµου και οι Έλληνες είναι άνθρωποι εργατικοί, µε προσλαµβάνουσες παραστάσεις του παγκόσµιου οικονοµικού γίγνεσθαι. Θα κάνουν, όµως, τη νέα αρχή; Θα αποφασίσουν να αντιµετωπίσουν τα προβλήµατα της δοµής της οικονοµίας τους, προβλήµατα που οδήγησαν στην κρίση, ή θα αδρανήσουν, εφευρίσκοντας αποδιοποµπαίους τράγους;
Η απόφασή µας είναι ανάµεσα σε δύο επιλογές: Στην κακή επιλογή της αδράνειας και της ενστικτώδους αποµόνωσης, που οδηγεί σε µια κλειστοφοβική, οπισθοδροµική κοινωνία, φυλακισµένη σε έναν αέναο κύκλο υπανάπτυξης και επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου. Και στη σωστή επιλογή της δραστηριοποίησης, που οδηγεί σε µια σύγχρονη, καινοτόµο και δυναµική κοινωνία, η οποία δίνει ευκαιρίες στους νέους, ενσωµατώνει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία και επιβραβεύει αυτούς που εργάζονται σκληρά. Δεν υπάρχει τρίτη επιλογή. Η Ελλάδα στο άµεσο µέλλον ή θα είναι σε πολύ χειρότερη ή σε πολύ καλύτερη κατάσταση, όχι όµως στην ίδια κατάσταση του σήµερα ή του χθες.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, το ίδιο δίληµµα αντιµετώπισαν δύο µεγάλες χώρες, οι ΗΠΑ και η Γερµανία, αλλά αντέδρασαν διαφορετικά. Στις ΗΠΑ η κρίση έφερε περισσότερη δηµοκρατία, έφερε το κοινωνικό κράτος, τα επιδόµατα ανεργίας, την ασφάλεια στις τραπεζικές καταθέσεις, την ίδρυση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, η Μεγάλη Ύφεση ξεπεράστηκε, η ανισοκατανοµή του πλούτου µειώθηκε και η ζωή των πολιτών βελτιώθηκε. Στη Γερµανία, αντίθετα, επικράτησαν οι ακραίες φωνές, εντάθηκε ο ρατσισµός και η ξενοφοβία, η δηµοκρατία συνετρίβη και η χώρα οδηγήθηκε σε πόλεµο, παρασύροντας ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσµο.
Η Ελλάδα µπορεί να ακολουθήσει τον δρόµο των ΗΠΑ της δεκαετίας του 1930, κανείς όµως δεν µπορεί να εφησυχάζει, αποκλείοντας το ενδεχόµενο να ακολουθήσει τον δρόµο της τότε Γερµανίας. Η τελική έκβαση αποτελεί συνάρτηση πλειάδας παραγόντων, όπως είναι η ωριµότητα της κοινωνίας για τη µεγάλη στροφή στην οργάνωση του κράτους και στις σχέσεις του κράτους µε τον ιδιωτικό τοµέα, η συναρτώµενη πορεία των εγχώριων πολιτικών εξελίξεων, η επιτυχία των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων, η σταδιακή σταθεροποίηση και µείωση του δηµόσιου χρέους, ακόµα και η ίδια η σταθερότητα της Ευρωζώνης και η παραµονή της χώρας µας στον πυρήνα της Ευρώπης.
Είµαι αισιόδοξος ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει, γεγονός που σηµαίνει σηµαντικές θετικές αλλαγές στη ζωή των πολιτών, στον δηµόσιο τοµέα και τις επιχειρήσεις.
Δηµόσιος τοµέας
Στο καλό σενάριο των εξελίξεων, ο δηµόσιος τοµέας θα είναι µεν µικρότερος από τον σηµερινό, αλλά πολύ πιο αποτελεσµατικός και επικεντρωµένος στην προσφορά δηµόσιων υπηρεσιών εκεί όπου η κοινωνία τις χρειάζεται πραγµατικά και επιτακτικά: στην υγεία, την παιδεία και την ασφάλεια. Θα ακολουθούνται πολιτικές ισοσκελισµού εσόδων-εξόδων, τόσο στην κεντρική όσο και στην τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία θα είναι περισσότερο ανεξάρτητη µε ίδια έσοδα και δαπάνες (π.χ., δικαίωµα φορολογίας στην ακίνητη περιουσία). Οι ΔΕΚΟ, όσες παραµείνουν, θα λειτουργούν µε κριτήρια ιδιωτικού τοµέα.
Ο δηµόσιος τοµέας θα επηρεαστεί από την εκτεταµένη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας, που διευκολύνει την οργάνωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες, τη διαφάνεια και την πάταξη της διαφθοράς, την εσωτερική διαχείριση του ανθρώπινου δυναµικού, ενώ αυξάνει την παραγωγικότητα. Η κεντρική διοίκηση αναµένεται να αποκτήσει χαρακτηριστικά πυραµίδας, µε προαγωγές βασισµένες στην παραγωγικότητα και µε δυνατότητα προσλήψεων από τον ιδιωτικό τοµέα, ενώ ο χρόνος µονιµότητας θα έχει µειωθεί, π.χ., στα 5 έτη.
Συγχρόνως, αναµένεται να αυξηθεί ο αριθµός των ανεξάρτητων Αρχών, ιδιαίτερα λόγω των εκτεταµένων ιδιωτικοποιήσεων. Η Έρευνα και Τεχνολογία, η Παιδεία και η Υγεία θα αποκτούν προτεραιότητα στη χάραξη πολιτικής και στον καταµερισµό των δαπανών, µε τη δηµιουργία ανταγωνιστικού πλαισίου µε τον ιδιωτικό τοµέα. Η φορολογική πολιτική θα γίνεται πιο αντικειµενική, ακολουθώντας το πρότυπο προηγµένων χωρών, π.χ. των ΗΠΑ.
Ιδιωτικός τοµέας
Ο ιδιωτικός τοµέας είναι αυτός που πρέπει να δώσει δουλειά κι ένα καλύτερο µέλλον στους Έλληνες πολίτες. Ένας ιδιωτικός τοµέας, όµως, µε εξαγωγικό και πελατοκεντρικό προσανατολισµό, µε χρήση τεχνολογίας και µικρότερη άµεση εξάρτηση από τις δραστηριότητες του κράτους.
Ο ανταγωνισµός σταδιακά θα φέρει µεγαλύτερη συγκέντρωση επιχειρήσεων, µείωση των ΜΜΕ και µεγέθυνση. Η αλλαγή στο αναπτυξιακό πρότυπο θα έχει επιτευχθεί µε το άνοιγµα των επαγγελµάτων και τη µείωση προσοδοφορίας από εκµετάλλευση ολιγοπωλιακών ρυθµίσεων. Η εµφάνιση εταιρειών βασισµένων σε ειδικότητες, π.χ., γιατρών, δικηγόρων, υδραυλικών κ.λπ., θα είναι επίσης γεγονός, ενώ η εκτεταµένη φορο-αποφυγή θα αποτελεί παρελθόν. Η αγορά εργασίας θα είναι µεν πιο ευέλικτη και οι πολίτες θα αλλάζουν συχνότερα καριέρα, αλλά θα υπάρχει ταυτόχρονα καλύτερη σύνδεση αµοιβής µε την παραγωγικότητα, καθώς και βελτιωµένη κρατική εποπτεία στις εργασιακές σχέσεις, ώστε να µην κυριαρχεί ο νόµος της ζούγκλας.
Πολίτης
Ο πολίτης θα αρχίσει να βλέπει το βιοτικό του επίπεδο να αυξάνεται. Τα παιδιά του θα έχουν µια καλύτερη εκπαίδευση, θα µαθαίνουν να σκέφτονται δηµιουργικά. Θα απολαµβάνει µεγαλύτερη προστασία σε περίπτωση απόλυσης από την εργασία του. Το περιβάλλον όπου ζει στις πόλεις και στα χωριά θα βελτιώνεται και µε τη δική του συµβολή, αφού θα έχει µεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα κοινά. Θα εµπιστεύεται περισσότερο τους ειδικούς, είτε στην κατασκευή του σπιτιού του είτε στην εύρεση του κατάλληλης περίθαλψης για τους γονείς του. Θα µπορεί να οργανώσει και να σχεδιάσει καλύτερα τη ζωή του και το µέλλον του, θα ζει µε µικρότερη αγωνία για το αύριο, ενώ θα γνωρίζει ότι η προσπάθεια και η σκληρή δουλειά αµείβονται.
Το µέλλον µας είναι δική µας επιλογή
Αν και η παραπάνω περιγραφή έχει ουτοπικά χαρακτηριστικά, δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι αυτός πρέπει να είναι ο στόχος µας. Μια τέτοια κοινωνία και οικονοµία θέλουµε για εµάς και τα παιδιά µας. Ο δρόµος δεν είναι εύκολος, αλλά είναι δικός µας. Ο δρόµος του µέλλοντος ξεκινάει από εµάς και τελειώνει σ’ εµάς.
Του Γκίκα Χαρδούβελη
* Γκίκας Χαρδούβελης, Καθηγητής Χρηµατοοικονοµικής στο Πανεπιστήµιο Πειραιά, Chief Economist της Eurobank, τέως Διευθυντής Οικονοµικού Γραφείου του πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήµου
** Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 29ης Σεπτεμβρίου
* πηγή capital.gr
