Η Γερμανία γιορτάζει, η ένωση διχάζει
Σαν σήμερα πριν από 22 χρόνια ο χάρτης της Ευρώπης αποκτούσε ένα νέο κράτος, που αναδείχθηκε σε λοκομοτίβα της ενοποίησης. Η ενοποίηση της Γερμανίας ήταν το σημαντικότερο γεγονός του 1990, σηματοδοτώντας σειρά γεωπολιτικών αλλαγών, εντός και εκτός της χώρας. Μια νέα γερμανική ταινία υπενθυμίζει αυτές τις αλλαγές, το κόστος της επανένωσης, αλλά και τις διαιρέσεις μέσα στην ίδια κοινωνία
Το στερεότυπο που καλλιεργήθηκε στη Γερμανία για τους Ελληνες στα δύο χρόνια της κρίσης λέει: «Είναι τεμπέληδες και τρώνε τα λεφτά των Ευρωπαίων πίνοντας ούζο και απολαμβάνοντας τον ήλιο». Η τετριμμένη απάντηση είναι τα κλισέ για τους Ναζί-Γερμανούς και τα ανιστόρητα περί 4ου Ράιχ. Η καλύτερη απάντηση όμως είναι η παραπομπή στο παράδειγμα της επανένωσης της Γερμανίας. Οι βαθιές τομές που απαιτούνται από την Ελλάδα μέσα σε ελάχιστο χρόνο χρειάστηκαν στην Ανατολική Γερμανία πάνω από δύο δεκαετίες και ακόμα σήμερα εξαρτάται από τις ενέσεις της Δύσης. Αν λοιπόν η Ελλάδα είναι «βαρέλι δίχως πάτο», πόσα τέτοια βαρέλια είναι η Ανατολική Γερμανία;
Η Γερμανία γιορτάζει σήμερα τα 22 χρόνια της επανένωσής της. Οι επίσημες τελετές, ομιλίες, γιορτές γίνονται φέτος στο Μόναχο. Αλλά την πιο ενδιαφέρουσα προσέγγιση δίνει η ταινία «Πύργος» που παρουσιάζεται απόψε στη γερμανική τηλεόραση.
Η υπόθεση: Δρέσδη, την περίοδο 1982-1989. Ο Ρίχαρντ Χόφμαν είναι ο αρχηγός της οικογένειας, αρχίατρος, πολύ κοντά στον στόχο του να γίνει διευθυντής της κλινικής. Αγαπάει τη γυναίκα του Ανε, αλλά και την ερωμένη του Γιόστα. Με αυτήν έχει μάλιστα και μία κόρη. Ο γιος του Κρίστιαν φιλοδοξεί διακαώς να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του, αλλά αποτυγχάνει παταγωδώς. Πιστεύει ότι θα τα καταφέρει με την κατάταξή του στον Εθνικό Λαϊκό Στρατό, αλλά συγκρούεται με τους αξιωματικούς, καταδικάζεται σε φυλάκιση και καταναγκαστική εργασία.
Ο κουνιάδος του Ρίχαρντ, αδελφός της Ανε, Μένο Ρόντε, είναι επιμελητής σε εκδοτικό οίκο. Είναι αθεράπευτα ερωτευμένος με τη νεαρή συγγραφέα Γιούντιθ Σέβολα, αλλά οι Αρχές τής απαγορεύουν να δημοσιεύσει οτιδήποτε. Η μυστική Αστυνομία Στάζι εμφανίζεται στον Ρίχαρντ και απαιτεί τη συνεργασία του. Στα νεανικά του χρόνια είχε υπογράψει μια «δήλωση συνεργασίας», τώρα η Στάζι τον εκβιάζει και με αποκαλύψεις για τη διπλή ερωτική του ζωή. Το «μικροαστικό» όνειρο του Ρίχαρντ για την οικογένεια, την καριέρα, την ερωμένη του συνθλίβεται στις μυλόπετρες του συστήματος. Οι οικογένειες Χόφμαν και Ρόντε οδηγούνται μέσα από την αλληλεξάρτησή τους σε πλήρες αδιέξοδο, μέχρι που φτάνει το 1989. Είναι η χρονιά που πέφτει το Τείχος και αλλάζουν τα πάντα στη Γερμανία.
Μια «τόσο ασυνήθιστη ματιά στη ζωή των Γερμανών στο σοσιαλιστικό καθεστώς της πρώην Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας κάνει τη μοίρα των οικογενειών Χόφμαν και Ρόντε αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής ιστορικής εικόνας της Γερμανίας», έγραψε η συντηρητική «Ντι Βελτ». Το μυθιστόρημα κατ' αρχάς και τώρα η ταινία είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα για την εικόνα της πρώην Ανατολικής Γερμανίας που γνωρίζουμε από τις ταινίες «Γκουντμπάι Λένιν» και «Οι ζωές των άλλων».
ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ. Η νέα ταινία δεν περιγράφει μόνο τη ζωή στην πρώην Ανατολική Γερμανία, αλλά έμμεσα δίνει πληροφορίες και για τη σημερινή Γερμανία. Οι τρεις πρωταγωνιστές, όπως και ο συγγραφέας, είναι Ανατολικογερμανοί. Αλλά σήμερα κανείς δεν ρωτάει για την προέλευσή τους. Αυτή τουλάχιστον στον τομέα της κουλτούρας δεν αποτελεί πλέον μειονέκτημα, όπως σε άλλους τομείς. Π.χ. το βιοτικό επίπεδο ανάμεσα στα κρατίδια της Ανατολικής και της Δυτικής Γερμανίας συνεχίζει να παρουσιάζει αποκλίσεις. Οι μισθοί και οι συντάξεις δεν έχουν εξομοιωθεί. Δύο δεκαετίες μετά την επανένωση, οι Ανατολικογερμανοί συνεχίζουν να έχουν χαμηλότερους μισθούς και συντάξεις από τους Δυτικογερμανούς. Στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ανατολικής Γερμανίας, Δρέσδη, Λειψία, Ιένα, Χάλε, έχουν εγκατασταθεί μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, και παραδοσιακής βιομηχανικής παραγωγής, αλλά και τεχνολογίες αιχμής. Η βιομηχανία και η έρευνα έχουν αναπτυχθεί σημαντικά και σε κάποιους τομείς προηγούνται των Δυτικών. Αυτό φαίνεται και από την ανακοπή της αιμορραγίας του ενεργού πληθυσμού από την Ανατολική στη Δυτική Γερμανία. Την προηγούμενη 20ετία η επαρχία κυρίως της Ανατολικής Γερμανίας είχε αδειάσει, καθώς η ανεργία ήταν σταθερά σε διψήφιο αριθμό. Τώρα επιστρέφουν. Το κρατίδιο της Σαξονίας με πρωτεύουσα τη Δρέσδη είχε φέτος για πρώτη φορά περισσότερους επαναπατρισθέντες.
νεκρη φυση. Ακόμα και σήμερα όμως υπάρχει και η άλλη όψη της Ανατολικής Γερμανίας.
Σε μικρότερες επαρχιακές πόλεις δεν έχει φτάσει ακόμη το τρένο της ανάπτυξης. Είκοσι δύο χρόνια μετά την υπόσχεση του καγκελαρίου της ενοποίησης Χέλμουτ Κολ για τις «ανθούσες επαρχίες» της Ανατολικής Γερμανίας, αν κάποιος τη διασχίσει με το τρένο, θα δει ακόμη πάρα πολλές βιομηχανικές εγκαταστάσεις από την εποχή της λαοκρατικής Γερμανίας, παρατημένες και μισογκρεμισμένες, νεκρές.
Αυτή η διπλή εικόνα της Ανατολικής Γερμανίας αποτυπώνεται και στην ετήσια έκθεση για την πορεία της γερμανικής επανένωσης που παρουσίασε η κυβέρνηση την προηγούμενη εβδομάδα. Στο κεφάλαιο «προοπτικές» π.χ. σημειώνεται ότι το καλοκαίρι του 2012 η ανεργία μειώθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο από την επανένωση της Γερμανίας. «Η εξομοίωση του βιοτικού επιπέδου έχει προχωρήσει σε πολλούς τομείς. Κυρίως σε αυτούς των δημόσιων αγαθών, της εκπαίδευσης και της υγείας δεν υπάρχουν πλέον εμφανείς διαφορές ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Γερμανία».
Η περίπτωση της Ανατολικής Γερμανίας δείχνει πόσο χρονοβόρα είναι η διαδικασία βαθιών τομών και μεταρρυθμίσεων. Το επισημαίνουν σήμερα και Γερμανοί, κυρίως οικονομολόγοι, όπως ο Πέτερ Μπόφινγκερ, όταν ζητούν να δοθεί χρόνος στην Ελλάδα για να εφαρμόσει τις βαθιές τομές που απαιτούνται. Το είπε κάποια στιγμή σε μια κρίση συμπάθειας και η Καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, ζητώντας από τους Γερμανούς να δείξουν κατανόηση για την Ελλάδα.
Το κόστος. Στην πραγματικότητα κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσο κόστισε η επανένωση της Γερμανίας. Οι αριθμοί που ακούγονται και γράφονται αρχίζουν από το ένα τρισ. και φτάνουν στα δυόμισι τρισ. ευρώ. Στα 20χρονα της επανένωσης το 2010 η εφημερίδα «Χάντελσμπλατ» είχε υπολογίσει το κόστος στα 2,1 τρισ. ευρώ. Φέτος το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών του Χάλε (IWH) κάνει λόγο για ενάμισι δισ. ευρώ. «Οι ειδικοί μιλούν για ενάμισι, όταν ο αριθμός 1,5 τους φαίνεται πολύ ακριβής», σχολίασε η «Ζιντόιτσε Τσάιτουνγκ». Τους αριθμούς τούς απέφευγαν όλοι, από την αρχή. Ο πρώτος πρωθυπουργός της Σαξονίας, ο «εισαγόμενος» δυτικογερμανός χριστιανοδημοκράτης Κουρτ Μπίντενκοπφ, είχε πει λίγους μήνες μετά την επανένωση: «Αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να το εκτιμήσω. Αλλά σίγουρα θα είναι πέντε με έξι δισεκατομμύρια». Τότε ήταν ακόμη μάρκα.
Ο Τέο Βάιγκελ, υπουργός Οικονομικών στα χρόνια του καγκελαρίου της ενοποίησης Χέλμουτ Κολ, φρόντισε να μη δεσμευτεί σε συγκεκριμένο ποσό. Ακόμη και δέκα χρόνια μετά την επανένωση της Γερμανίας, όταν δεν είχε πια κυβερνητικά καθήκοντα, απάντησε στη σχετική ερώτηση της εφημερίδας «Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ» λέγοντας: «Εάν ο αδελφός σου χτυπάει την πόρτα, τον αφήνεις να μπει στο σπίτι και δεν ρωτάς τι θα σου κοστίσει». Αλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης υπέφεραν περισσότερο χωρίς τον «πλούσιο» αδελφό.
Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση του Βάιγκελ δεν φαίνεται να ισχύει σήμερα για τη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, όπου οι Γερμανοί, μεταξύ άλλων, είναι συνεχώς με το κομπιουτεράκι στο χέρι για να υπολογίσουν πόσο κοστίζει η ευρωαλληλεγγύη.
Βερολίνο Γιώργος Παππάς
Τετάρτη 03 Οκτωβρίου 2012
πηγή ΤΑ ΝΕΑ
