Η υγεία στην Ευρώπη.Πώς τα πάμε
Παρά τις σημαντικές κατακτήσεις στον τομέα της υγείας τις πρόσφατες δεκαετίες, συνεχίζουν να υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στην κατάσταση της υγείας του πληθυσμού, τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων και την παροχή υγειονομικής φροντίδας μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Μια ρηξικέλευθη αναφορά «Η Υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2010» έχει δημοσιευτεί, προκειμένου να βοηθήσει στην επεξήγηση των υποκείμενων αιτιών και να κατευθύνει τη χάραξη της μελλοντικής πολιτικής.
Το υπόβαθρο της αναφοράς
Η αναφορά «Η Υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2010» είναι το αποτέλεσμα της μακρόχρονης συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD), ο οποίος αποτελεί ένα μοναδικό τόπο δημόσιας συζήτησης όπου οι κυβερνήσεις μπορούν να συγκρίνουν την εμπειρία τους από την εφαρμογή της πολιτικής τους και να αναγνωρίσουν τις καλές πρακτικές.1 Στην αναφορά συμπεριλαμβάνονται δεδομένα για την υγεία από 31 χώρες, ουσιαστικά από τις 27 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και από την Ισλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία και την Τουρκία.
Το προσδόκιμο ζωής
Από το 1980 ο μέσος όρος για το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά έξι χρόνια, φτάνοντας τα 78 έτη το 2007. Αυτή η εντυπωσιακή αύξηση μπορεί να αποδοθεί στο αυξανόμενο βιοτικό επίπεδο, στο βελτιωμένο τρόπο ζωής και την καλύτερη μόρφωση, αλλά και στη μεγαλύτερη πρόσβαση σε ποιοτικές υγειονομικές υπηρεσίες. Παρόλα αυτά, το κενό μεταξύ του υψηλότερου και του χαμηλότερου προσδόκιμου ζωής μεταξύ των χωρών της Ευρώπης είναι περίπου οκτώ έτη στις γυναίκες (Γαλλία 84,4 έτη έναντι Ρουμανίας 76,2 έτη) και 14 στους άνδρες (Σουηδία 78,8 έτη έναντι Λιθουανίας 65,1 έτη).
Μία σημαντική θεώρηση για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης μακροχρονίως στην Ευρώπη είναι εάν η αύξηση του προσδόκιμου ζωής σημαίνει πρόσθετα χρόνια με καλή υγεία. Εκτιμάται ότι οι γυναίκες ζουν λίγο περισσότερο από 61 έτη και οι άνδρες 60 έτη, χωρίς περιορισμούς στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Καθώς οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες, μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών περνούν τη ζωή τους με περιορισμούς στις δραστηριότητές τους. Η πρόληψη των χρόνιων, καταβλητικών νοσημάτων, όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος, είναι ένας τρόπος για να διατηρηθεί η ποιότητα ζωής. Πόσο, λοιπόν, επιτυχημένες είναι οι προσπάθειές μας να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης αυτών των νοσημάτων;
Κάπνισμα και αλκοόλ
Το κάπνισμα είναι ο νούμερο ένα κίνδυνος για την υγεία που μπορεί να αποφευχθεί και η αξιοσημείωτη μείωσή του από το 1980 είναι μεγάλο επίτευγμα. Η επιτυχία αυτή, για παράδειγμα στη Δανία το ποσοστό των ενηλίκων που καπνίζουν καθημερινά μειώθηκε από 36% σε 23%, αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην κυβερνητική πολιτική, όπως οι καμπάνιες ενημέρωσης και η απαγόρευση της διαφήμισης. Επίσης, αναγνωρίζεται η συνεισφορά των αντικαπνιστικών ομάδων, που έχουν βοηθήσει στην αλλαγή της στάσης του κόσμου απέναντι στο κάπνισμα, καθιστώντας το λιγότερο κοινωνικά αποδεκτό. Η συνολική κατανάλωση αλκοόλ (δεν προσδιορίζεται περαιτέρω) έχει επίσης μειωθεί σε κάποιο βαθμό. Συγκεκριμένα, έχει μειωθεί στις παραδοσιακά οινοπαραγωγές χώρες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, που μπορεί να σχετίζεται με την εθελοντική και τη νομοθετική ρύθμιση της διαφήμισης. Παρά τη συνολική, όμως, μείωση μερικές χώρες, όπως η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Μεγάλη Βρετανία, έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ τα τελευταία χρόνια.
Κατανάλωση φρούτων
Καθώς οι συνήθειες διατροφής διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία και μπορεί να επιμείνουν μέχρι την ενήλικη ζωή, η συστηματική κατανάλωση φρούτων από νωρίς είναι πιθανό να προάγει την υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών. Το 2005-6 μόνο το ένα τρίτο των αγοριών και τα δύο πέμπτα των κοριτσιών ηλικίας 11-15 ετών έτρωγαν τουλάχιστον ένα φρούτο την ημέρα. Οι Ιταλοί και οι Βέλγοι έφηβοι ήταν μεταξύ των πιο επιτυχημένων στο να διατηρήσουν την τακτική κατανάλωση φρούτων με τα χρόνια. Η αυξημένη πρόσβαση σε φρούτα στο σχολείο και κατά τη διάρκεια του χρόνου αναψυχής, συνδυασμένη με εκπαιδευτικές δραστηριότητες και κινητοποίηση, συστήνεται από την αναφορά για την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων από τα παιδιά.
Θέματα βάρους
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πρόβλημα βάρους, καθώς ο μισός ενήλικας πληθυσμός είναι υπέρβαρος [Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) 25-29,9 κιλά/μέτρα2] ή παχύσαρκος (ΔΜΣ 30 κιλά/μέτρα2). Διάφοροι συμπεριφορικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων της πτώσης των τιμών στα τρόφιμα και του περισσότερου χρόνου που αφιερώνεται σε καθιστικές δραστηριότητες, έχουν πιθανώς συμβάλλει σε αυτή την κατάσταση. Τα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια, με τα υψηλότερα επίπεδα να εντοπίζονται στη Μεγάλη Βρετανία, τη Μάλτα και την Ιρλανδία, όπου περισσότεροι από το 20% των ενηλίκων είναι παχύσαρκοι. Κατά μέσο όρο στις χώρες της Ευρώπης 15,5% του ενήλικα πληθυσμού είναι παχύσαρκοι. Καθώς η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, εκτιμάται ότι το συνολικό κόστος περίθαλψης που σχετίζεται με το αυξημένο βάρος μπορεί να αυξηθεί ακόμα και κατά 70% μεταξύ των ετών 2007 και 2015.
Προτεραιότητες υγειονομικής περίθαλψης
Το συνολικό κόστος για την υγεία έχει αυξηθεί σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, από 7,3% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος το 1998 σε 8,3% το 2008, αυξανόμενο συχνά με μεγαλύτερο ρυθμό από ό,τι η οικονομική ανάπτυξη. Τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας εστιάζουν στη «φροντίδα των αρρώστων», δηλαδή στο να θεραπεύσουν το νόσημα παρά να το προλάβουν. Η θεραπευτική προσέγγιση και η φροντίδα αποκατάστασης αναλογούν σε περισσότερο από 60% των τρέχοντων εξόδων για την υγεία στις χώρες της Ευρώπης, ενώ η άλλη κύρια πηγή δαπάνης είναι για τα φαρμακευτικά ή άλλα ιατρικά αγαθά. Αντιθέτως, μόνο το 2,9% των συνολικών δαπανών στην ΕΕ για την υγεία μερίζεται σε διάφορα οργανωμένα μέτρα πρόληψης και δημόσιας υγείας, όπως οι εμβολιασμοί και οι καμπάνιες για την προώθηση της υγιεινής διατροφής, για τη μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ και τη διακοπή του καπνίσματος. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι κάποιες φορές τέτοιου είδους προγράμματα αναφέρονται ως θεραπευτικά, οπότε η πραγματική δαπάνη για τη δημόσια υγεία και τις πρωτοβουλίες πρόληψης ίσως είναι υψηλότερη. Θετική αυτοαξιολόγηση της υγείας
Αν και υποκειμενική και επηρεασμένη από πολιτισμικές διαφορές, η προσωπική αντίληψη για την κατάσταση της υγείας έχει φανεί ότι προβλέπει τη μελλοντική χρήση της υγειονομικής περίθαλψης και τη θνησιμότητα του ατόμου. Η πλειονότητα του ενήλικα πληθυσμού σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες αξιολογούν την υγεία τους ως «καλή» ή «πολύ καλή», αλλά παρατηρείται μια έντονη ελάττωση στη θετική αξιολόγηση μετά τα 45 έτη, και μια περαιτέρω μείωση μετά τα 65 έτη. Συνεπώς, υπάρχει ξεκάθαρα η ανάγκη να προσθέτουμε ζωή στα χρόνια και όχι απλώς χρόνια στη ζωή.
Παρά τις σημαντικές κατακτήσεις στον τομέα της υγείας τις πρόσφατες δεκαετίες, συνεχίζουν να υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στην κατάσταση της υγείας του πληθυσμού, τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων και την παροχή υγειονομικής φροντίδας μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Μια ρηξικέλευθη αναφορά «Η Υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2010» έχει δημοσιευτεί, προκειμένου να βοηθήσει στην επεξήγηση των υποκείμενων αιτιών και να κατευθύνει τη χάραξη της μελλοντικής πολιτικής.
Το υπόβαθρο της αναφοράς
Η αναφορά «Η Υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2010» είναι το αποτέλεσμα της μακρόχρονης συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD), ο οποίος αποτελεί ένα μοναδικό τόπο δημόσιας συζήτησης όπου οι κυβερνήσεις μπορούν να συγκρίνουν την εμπειρία τους από την εφαρμογή της πολιτικής τους και να αναγνωρίσουν τις καλές πρακτικές.1 Στην αναφορά συμπεριλαμβάνονται δεδομένα για την υγεία από 31 χώρες, ουσιαστικά από τις 27 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και από την Ισλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία και την Τουρκία.
Το προσδόκιμο ζωής
Από το 1980 ο μέσος όρος για το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά έξι χρόνια, φτάνοντας τα 78 έτη το 2007. Αυτή η εντυπωσιακή αύξηση μπορεί να αποδοθεί στο αυξανόμενο βιοτικό επίπεδο, στο βελτιωμένο τρόπο ζωής και την καλύτερη μόρφωση, αλλά και στη μεγαλύτερη πρόσβαση σε ποιοτικές υγειονομικές υπηρεσίες. Παρόλα αυτά, το κενό μεταξύ του υψηλότερου και του χαμηλότερου προσδόκιμου ζωής μεταξύ των χωρών της Ευρώπης είναι περίπου οκτώ έτη στις γυναίκες (Γαλλία 84,4 έτη έναντι Ρουμανίας 76,2 έτη) και 14 στους άνδρες (Σουηδία 78,8 έτη έναντι Λιθουανίας 65,1 έτη).
Μία σημαντική θεώρηση για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης μακροχρονίως στην Ευρώπη είναι εάν η αύξηση του προσδόκιμου ζωής σημαίνει πρόσθετα χρόνια με καλή υγεία. Εκτιμάται ότι οι γυναίκες ζουν λίγο περισσότερο από 61 έτη και οι άνδρες 60 έτη, χωρίς περιορισμούς στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Καθώς οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες, μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών περνούν τη ζωή τους με περιορισμούς στις δραστηριότητές τους. Η πρόληψη των χρόνιων, καταβλητικών νοσημάτων, όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος, είναι ένας τρόπος για να διατηρηθεί η ποιότητα ζωής. Πόσο, λοιπόν, επιτυχημένες είναι οι προσπάθειές μας να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης αυτών των νοσημάτων;
Κάπνισμα και αλκοόλ
Το κάπνισμα είναι ο νούμερο ένα κίνδυνος για την υγεία που μπορεί να αποφευχθεί και η αξιοσημείωτη μείωσή του από το 1980 είναι μεγάλο επίτευγμα. Η επιτυχία αυτή, για παράδειγμα στη Δανία το ποσοστό των ενηλίκων που καπνίζουν καθημερινά μειώθηκε από 36% σε 23%, αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην κυβερνητική πολιτική, όπως οι καμπάνιες ενημέρωσης και η απαγόρευση της διαφήμισης. Επίσης, αναγνωρίζεται η συνεισφορά των αντικαπνιστικών ομάδων, που έχουν βοηθήσει στην αλλαγή της στάσης του κόσμου απέναντι στο κάπνισμα, καθιστώντας το λιγότερο κοινωνικά αποδεκτό. Η συνολική κατανάλωση αλκοόλ (δεν προσδιορίζεται περαιτέρω) έχει επίσης μειωθεί σε κάποιο βαθμό. Συγκεκριμένα, έχει μειωθεί στις παραδοσιακά οινοπαραγωγές χώρες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, που μπορεί να σχετίζεται με την εθελοντική και τη νομοθετική ρύθμιση της διαφήμισης. Παρά τη συνολική, όμως, μείωση μερικές χώρες, όπως η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Μεγάλη Βρετανία, έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ τα τελευταία χρόνια.
Κατανάλωση φρούτων
Καθώς οι συνήθειες διατροφής διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία και μπορεί να επιμείνουν μέχρι την ενήλικη ζωή, η συστηματική κατανάλωση φρούτων από νωρίς είναι πιθανό να προάγει την υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών. Το 2005-6 μόνο το ένα τρίτο των αγοριών και τα δύο πέμπτα των κοριτσιών ηλικίας 11-15 ετών έτρωγαν τουλάχιστον ένα φρούτο την ημέρα. Οι Ιταλοί και οι Βέλγοι έφηβοι ήταν μεταξύ των πιο επιτυχημένων στο να διατηρήσουν την τακτική κατανάλωση φρούτων με τα χρόνια. Η αυξημένη πρόσβαση σε φρούτα στο σχολείο και κατά τη διάρκεια του χρόνου αναψυχής, συνδυασμένη με εκπαιδευτικές δραστηριότητες και κινητοποίηση, συστήνεται από την αναφορά για την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων από τα παιδιά.
Θέματα βάρους
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πρόβλημα βάρους, καθώς ο μισός ενήλικας πληθυσμός είναι υπέρβαρος [Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) 25-29,9 κιλά/μέτρα2] ή παχύσαρκος (ΔΜΣ 30 κιλά/μέτρα2). Διάφοροι συμπεριφορικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων της πτώσης των τιμών στα τρόφιμα και του περισσότερου χρόνου που αφιερώνεται σε καθιστικές δραστηριότητες, έχουν πιθανώς συμβάλλει σε αυτή την κατάσταση. Τα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια, με τα υψηλότερα επίπεδα να εντοπίζονται στη Μεγάλη Βρετανία, τη Μάλτα και την Ιρλανδία, όπου περισσότεροι από το 20% των ενηλίκων είναι παχύσαρκοι. Κατά μέσο όρο στις χώρες της Ευρώπης 15,5% του ενήλικα πληθυσμού είναι παχύσαρκοι. Καθώς η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, εκτιμάται ότι το συνολικό κόστος περίθαλψης που σχετίζεται με το αυξημένο βάρος μπορεί να αυξηθεί ακόμα και κατά 70% μεταξύ των ετών 2007 και 2015.
Προτεραιότητες υγειονομικής περίθαλψης
Το συνολικό κόστος για την υγεία έχει αυξηθεί σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, από 7,3% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος το 1998 σε 8,3% το 2008, αυξανόμενο συχνά με μεγαλύτερο ρυθμό από ό,τι η οικονομική ανάπτυξη. Τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας εστιάζουν στη «φροντίδα των αρρώστων», δηλαδή στο να θεραπεύσουν το νόσημα παρά να το προλάβουν. Η θεραπευτική προσέγγιση και η φροντίδα αποκατάστασης αναλογούν σε περισσότερο από 60% των τρέχοντων εξόδων για την υγεία στις χώρες της Ευρώπης, ενώ η άλλη κύρια πηγή δαπάνης είναι για τα φαρμακευτικά ή άλλα ιατρικά αγαθά. Αντιθέτως, μόνο το 2,9% των συνολικών δαπανών στην ΕΕ για την υγεία μερίζεται σε διάφορα οργανωμένα μέτρα πρόληψης και δημόσιας υγείας, όπως οι εμβολιασμοί και οι καμπάνιες για την προώθηση της υγιεινής διατροφής, για τη μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ και τη διακοπή του καπνίσματος. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι κάποιες φορές τέτοιου είδους προγράμματα αναφέρονται ως θεραπευτικά, οπότε η πραγματική δαπάνη για τη δημόσια υγεία και τις πρωτοβουλίες πρόληψης ίσως είναι υψηλότερη. Θετική αυτοαξιολόγηση της υγείας
Αν και υποκειμενική και επηρεασμένη από πολιτισμικές διαφορές, η προσωπική αντίληψη για την κατάσταση της υγείας έχει φανεί ότι προβλέπει τη μελλοντική χρήση της υγειονομικής περίθαλψης και τη θνησιμότητα του ατόμου. Η πλειονότητα του ενήλικα πληθυσμού σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες αξιολογούν την υγεία τους ως «καλή» ή «πολύ καλή», αλλά παρατηρείται μια έντονη ελάττωση στη θετική αξιολόγηση μετά τα 45 έτη, και μια περαιτέρω μείωση μετά τα 65 έτη. Συνεπώς, υπάρχει ξεκάθαρα η ανάγκη να προσθέτουμε ζωή στα χρόνια και όχι απλώς χρόνια στη ζωή.
πηγη eufic.org
